లలిత

లలిత.
శ్రీరామచంద్రునకు చిత్త మంకితం
శ్రీరామనామమున జిహ్వ పావనం
శ్రీరామ చింతనము క్షేమదం శుభం
శ్రీరామచంద్రునకు సేవ మోక్షదం
       
ఈ‌ లలిత వృత్తం పాదంలో 12 అక్షరాలుంటాయి. ఇది  ఒక పొట్టి వృత్తం. పాదానికి నాలుగు గణాలు త - భ - జ - ర అనేవి. యతిస్థానం 8వ అక్షరం. ప్రాసనియమం ఉంది వృత్తం కాబట్టి. ఈ పద్యలక్షణం‌ లక్షణసారసంగ్రహం అనే గ్రంథంలో చెప్పబడింది.

ఇంతకు ముందు ఈ‌లలిత వృత్త ఛందస్సులో కవి ప్రయోగాలు ఏమన్నా ఉన్నాయేమో తెలియదు. 

ఈ వృత్తానికి త-భ-జ-ర అని మూడేసి అక్షరాల కొక గణంగా చెప్పటం వలన నడగ తెలియదు. ఇది ముఖ్యంగా ఐదేసి మాత్రల ప్రమాణంతో‌ నడుస్తున్నది. అందుచేత దీని గురులఘుక్రమం UUI-UII-IUI-UIU అని కాక UUI-UIII-UIU-IU అని చూడాలి. పద్యపఠనం అలవాటున్న వారికి తెలుస్తుంది చివర ఉన్న త్రిమాత్రాప్రమాణమైన  అన్నదానిని పంచమాత్రాప్రమాణదైర్ఘ్యానికి తేవచ్చును అని. అంటే పద్యపఠనంలో ఇది UUI-UIII-UIU-IUU అన్నట్లు వస్తుందన్నమాట. చివరన అదనపు గురువును చేర్చే సౌలభ్యం ఉండాలి అంటే కవి కూడా దీని లయను గ్రహించి వ్రాయటం‌ అన్నది ముఖ్యం. అంటే వీలైతే పాదాంత విరామం వచ్చేలా చూడమని చెప్పటం అన్నమాట. పాతకాలం ప్రవాహధోరణిలో వ్రాస్తే ఈపద్యం అందం చెడే ప్రమాదం పుష్కలంగా ఉంది.

     శ్రీరామ - చంద్రునకు - చిత్త మం - కితం
     శ్రీరామ - నామమున - జిహ్వ పా -వనం
     శ్రీరామ - చింతనము - క్షేమదం - శుభం
     శ్రీరామ - చంద్రునకు - సేవ మో - క్షదం  

ఇటువంటి చిన్నిచిన్న వృత్తాలు మీరు కూడా ప్రయత్నించండి. బాగుంటాయి.