తనుమధ్య

తనుమధ్య.
రామా కొన వయ్యా
ప్రేమామృతసారా
సామాన్యుడ నయ్యా
నా మానస మిత్తున్

 

తనుమధ్య వృత్తానికి గణవిభజన త-య. గురులఘుక్రమం UUI IUU. అంటే 6 అక్షరాల పాదం. దానిలో రెండు లఘువులకు అటునిటు రెండేసి గురువులు.  పాదం పదక్షరాల లోపు పొడవు కాబట్టి యతిమైత్రి అవసరం‌ లేదు. ప్రాసనియమం ఉంది వృత్తం‌ కాబట్టి. ఈ వృత్తానికి గణాలు త-య అని చెప్పటం కన్నా, ఈవృత్త నడక UU - II - UU అని చెప్పుకుంటే బాగుంటుంది.లలితా అమ్మవారి నామాల్లో తనుమధ్యా అనే నామం కూడా ఉంది. చూడండి.

తాపత్రయాగ్ని సంతప్త సమాహ్లాదన చంద్రికా
తరుణీ తాపసారాధ్యా తనుమధ్యా తమోపహా (79వ శ్లోకం)

మహామహోపాధ్యాయ కొక్కొండ వేంకటరత్నం గారి తనుమధ్య పద్యం ఒకటి ఒక ఈమాట వ్యాసం నుండి

     శ్రీవాక్తనుమధ్యల్
     నీవల్లను గల్గన్
     శ్రీ వాద్యవు గావే
     దేవీ తనుమధ్యా 

అసలు ఈ వృత్తానికి తనుమధ్యా అని పేరు పెట్టటంలో ఒక గడుసుదనం ఉంది చూడండి. పద్యంలో రెండు లఘువు లున్నాయి. రెండే ఉన్నాయి. ఆ రెండూ ఎలా ఉన్నాయి? కుడి ఎడమల రెండేసి గురువు ఘనంగా కోటల్లా ఉండగా మధ్యలో ఉన్నాయి. అమ్మాయి నడుము సన్నం అని చెప్పటానికి అమ్మాయి అన్న మాటకు తనుమధ్యా అని చెప్పట కవులకు రివాజు. అంటే స్త్రీకి ఉన్న సవాలక్ష పర్యాయపదాల్లో తనుమధ్యా అనేదీ ఒకటి. ఒక కవి ఐతే ఉధ్ధతుల మధ్య పేదల కుండ తరమె అని స్త్రీ నడుము సన్మగా ఉండటాన్ని గురించి అన్నాడు. ఆ సంకుసాల నృసింహకవి పద్యం ఇదిగో

    ఒత్తుకొనివచ్చు కటితటోద్వృత్తి చూచి
    తరుణి తను మధ్య మెచటికో తొలగిపోయె,
    ఉండెనేనియు కనబడకున్నె? అహహ!
    ఉద్ధతుల మధ్య పేదల కుండ తరమె?

ఈ తనుమధ్యావృత్తానికి క ఇతర పూర్వకవి ప్రయోగాలు తెలియవు.