శ్రీవిశ్వనాథ సత్యనారాయణగారు గతశతాబ్దపు ప్రముఖ సంప్రదాయకవి. వారి విశిష్టరచన శ్రీమద్రామాయణ కల్పవృక్షం. వారి కల్పవృక్షం నిజంగా ఛందఃకల్పవృక్షం కూడా. అందుచేత ఆ కృతిలోని విశేష ఛందస్సులను సంపుటీకరించటం కవులకు ఉపయోగకారి యైన పరిశ్రమ అనుకుంటున్నాను. ఇది పెద్దపనే. అనేక వందల విశేషవృత్తాలను ఎత్తి వ్రాసుకోవలసి ఉంటుంది. అందుచేత ఒక్కొక్క ఖండిక లోని విశేషవృత్తాలనూ ఒక వ్యాసంగా సంపుటీకరిద్దాం. ఈ రామాయణకల్పవృక్షంలో ప్రతి కాండమునూ విశ్వనాథవారు ఐదేసి ఖండములుగా తీర్చిదిద్దారు. మొత్తం ఇతిహాసం అంతా ముఫ్ఫై ఖండములు అన్నమాట.
ఈ వ్యాసంలో మనం ఆ కల్పవృక్షం బాలకాండ లోని విశేషవృత్తాలను అనుశీలనం మొదలుపెడదాం. మనం ఉత్పలమాల, చంపకమాల, శార్దూల, మత్తేభ,కంద, సీసాదులతో పాటు మరీ అంత విశేషం కాని మత్తకోకిల, స్రగ్ధర వంటివి కూడా పరిగణించటం లేదు.
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.24. ద్రుతవిలంబితము.
మది సుమంత్రుడు మంత్రులమాట కొ
ప్పుదల పూనునొ పూనఁడొ యన్నటుల్
వదన మింతగ వంచి యనంతరం
బిదియ మీదగు నిష్టమ యైనచో
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.25.అశ్వగతి.
పోయెద నంచు వచించి విభుం గన నశ్వము పైఁ
బోయె సుమంత్రుడు మంత్రులు పొందిరి సంససమున్
శ్రీయుతవజ్రమహాశ్మగరిష్ఠసుసౌధముపై
క్ష్మాయువతీసుమనోహరు గాంచె సుమంత్రు డొగిన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము..51.రథోధ్ధతము.
ఱేని సంతస మెఱింగి సూతుఁడున్
దోన వాజులను దూఁకజేయఁగన్
బూనికన్ ఖదను పోవఁగా రథా
స్థాని రాజు మెయిసాగ నూగుచున్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.67. గజవిలసితము.
చీకటు లివ్వికావు జిలుఁగు తళుకు జిగి
దంతాకృతి గానరాద యసలు నలుపుటిరుల్
గాక నగాళికావు కదలవు మెదలవు
ముందీ కరిరాజి లేద యిటు గునగున కదుపన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.71. అశ్వవిలసితము.
శరనిధిఫేనరమ్యములు కొన్ని చైత్రవనబాలపత్రరుచి భా
స్వరతనునైగనిగ్యములు కొన్ని చాంద్రసమభాలరేఖఁగ ముఖా
గ్రరుచిరచిహ్నము ల్గలిగి కొన్ని కంధరలు పైకి నెత్తి పృథివీ
శ్వరగురుదర్ప మేఁచునవి కొన్ని జాతిహయరత్నము ల్గనఁబడన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.144.చంద్రకళ.
మున్ను విన్నది దేవరహస్యంబున్ దమకున్ వినిపింపఁగా
నెన్నొసార్లు తలంచితి గానీ యేను వచింపనె లేదు నేఁ
డెన్నఁ జెప్పక యున్న ఫలం బబొక్కింతయు లేదు ధరాధిపా
మున్ను దేవయుగంబున వింటిన్ భూప భవత్సుత హేతువున్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.165.ప్రియంవద.
దివిషదీశ్వరుఁడు తేప మౌనులున్
గవురుగప్పుచు పొగల్ వెలార్పఁగా
నవు దపస్సుల మహాగ్ని రేఁగగా
నవుర యచ్చరల నంపునంటగా
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.166.పణవము.
క్ష్మానాథుల్ మఱి మముఁ బంపినన్
మౌనీంద్రున్ గొని మమతం దెత్తున్
తేనుంజాలక ధృతి నే రానే
రా నీ పట్టణరమ సిగ్గిల్లన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.206.చంద్రిక.
కువలయమణి చిట్టికోర్కులున్
దవిలి శిశిరమూర్తిఁ దాలెచ్ పె
ల్లివము చిలుక మింటికెక్క నన్
సవియుఁ జెలగ నొప్పెఁ జంద్రికల్.
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.207.చంద్రరేఖ.
భూమీభృన్మౌళీకాంతుల్ భూషామణిశ్రేణి వెల్గన్
శ్రీమత్కాంతిప్రసారక్షీరోదరత్న ప్రవాళో
ద్గామాంశుల్ రాజసౌధద్రాహిష్ఠగాంగేయకుంభ
గ్రామంబుల్ వెల్గుప్రోవుల్ గాఁ జంద్రరేఖల్ చలించెన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.324.పంచచామరము.
మొదల్ దినంబు లేడు మూఁడు మూఁడు వైశ్వదేవముల్
పదంపడిన్ మహాగమంబు పల్కినట్టి హోమముల్
పదింపదిం బొనర్చి కల్పవాగ్వ్యతిక్రమంబు లే
క దాంతులై చరించి రెల్ల క్ష్మాతలేశుయాజకుల్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.356.పద్మనాభము.
యూపంబు లొక్కక్కడ యిర్వదినాల్గ
హో యంగుళంబుల్ దలిర్పన్ దిధృక్షా
శ్రీపొంగి యధ్వర్యుముఖ్యుల్ ముదంబంది
చిత్తంబులన్ శాస్త్ర మారీతి దేగా
నీ పర్ణు లీయాఱు నీయాఱు బైల్వంబు
లీ‌యాఱునున్ ఖాదిరంబుల్ మఱొండీ
యూపంబు శ్లేష్మాతకంబౌ మఱీ రెండ
హో దేవదారుల్ సరే లెక్కకున్ వచ్చెన్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.367.తన్వి.
ఆపయి రాజాంగనలును మహిషుల్ హారితనూలతను విలసిల్లన్
యూపసమీపావని మృతపశులం దోపికతో గుమిగొని పరిచర్యం
జూపి శిరోజంబులు కుడిదెసలం దోపి ముడింగొన నడమను వ్రేలన్
దాపుచు హస్తంబులఁ గుడితొడలన్ దారిదియే మధువు మధువటంచున్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.368.తన్వి.
ఈపగిదిన్ తొమ్మిది తడవలు వా రేగి మఱిన్ వెనుదిరిగిన నట్లే
యూపసమీపావని మృతపశులం దోపికతో గుమిగొని పరిచర్యం
జూపి శిరోజంబు లెడమదెసలం దోపి ముడింగొన వలపల వ్రేలన్
దాపుచు హస్తంబు లెడమతొడలన్ దారిదియే మధువు మధువటంచున్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.372.భుజంగవిజృంబితము.
సాధ్వీచూడారత్నం బాకో
సలపతిసుతఁ బెఱజలజాతనేత్రల బ్రహ్మహో
త్రధ్వర్యూద్గాతల్ వేహస్తా
హరణమునఁ దెమలిచిరి యల్లభోగిని హోత తా
నధ్వర్యుండున్ బాలాకల్యన్
హసదు వనగను దగినయట్టి యాపరివృత్తిఁ ద
త్రధ్వానాబ్జాస్యన్ దా నుద్గా
తయును సతులఁ బతులు కరంబు లూనిన యట్లుగా
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము. 413.అష్టమూర్తి.
అగ్నాయీ ప్రియతమున్ ని
న్మమిత భక్తిప్రపత్తిన్ హవణు పొల్చిన శ్రధ్ధా
మగ్నంబౌ హృదయచేతోఽ
మలినమార్గంబునన్ భూమహవిరర్పణకార్యం
బగ్నీధ్రాధులును గర్తల్
హదనునం జేసి బర్హీ యమృతబుక్తతిఁ బాడన్
భుగ్నజ్వాలల వియద్భూ
ము లొరయం బ్రాకి బర్హిర్ముఖుల కిత్తు హవిస్సుల్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.414.అష్టమూర్తి.
ఋక్సామాకృతి హజుర్మూ
ర్తిని మహాథర్వవాసున్ గృతసుహవ్యతురంగున్
వాక్సమ్యక్చరదుదాత్త
స్వరితమార్గప్రవిష్టున్ బటుహవిఃపప్రియచిత్తున్
దిక్సీమాంతనిబిడజ్యో
తిని బృహద్భాను నిన్నుం దెలిసి స్తోత్ర మొనర్పన్
ద్రాక్సంపాదితములౌ ద్రై
దశజగత్సౌఖ్యముల్ నిర్ధళన మందు నఘంబుల్
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.415.పంచచామరము.
నమో నమో హవిప్రియాయ నాకవాసినాం ముఖా
య మామకీన భక్తితర్పితాత్మనే సురఃప్రభూ
త్తమాయ కర్మమూర్తయే విదారితాశ్రితార్తయే
నమః కృపీటయోనయే ధనంజయాయ బర్హిషే
బాలకాండము. ఇష్టిఖండము.434.మందాక్రాంత.
గౌరీపాదాంబురుహవినమత్కాంతలాక్షానురక్తా
పారావారోన్మథనజనితప్రౌఢకాకోలభక్తా
శారజ్యోత్సామృదుశశిశుశుస్వఛ్ఛచూడాగ్రముక్తా
సౌరప్రోద్యజ్జగదవననిష్ణాతగంగాభిషిక్తా
తదుపరి వ్యాసంలో బాల కాండము - అవతార ఖండము నుండి విశేషవృత్తాలను పరిశీలిద్దాం.
